Tiếp nối thành công của phiên làm việc diễn ra vào ngày thứ nhất, vào ngày 28/11, Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia khu vực châu Á - Thái Bình Dương do Trường Đại học Luật TP.HCM tổ chức bước vào phiên làm việc thứ hai, tập trung thảo luận chuyên sâu về các chủ đề liên quan đến tội phạm mạng và dẫn độ.
Toàn cảnh phiên làm việc ngày thứ hai của Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Mở đầu ngày thứ 2 của hội thảo bắt đầu với phiên F về các vấn đề liên quan tới dẫn độ tội phạm với bài tham luận đầu tiên về các Chỉ số Tội phạm có Tổ chức năm 2025 cho khu vực Đông Nam Á do TS.Louise Taylor - Giám đốc Châu Á - Thái Bình Dương của Tổ chức Sáng kiến Toàn cầu chống Tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia với hơn 750 thành viên và hơn 140 nhân viên thuộc 44 quốc gia trình bày. Bài tham luận đưa ra chỉ số tội phạm có tổ chức cầu đánh giá hai thành phần chính, thứ nhất là tính tội phạm, bao gồm 15 thị trường tội phạm như buôn bán ma túy tổng hợp, tội phạm tài chính, buôn bán người, tội phạm mạng,... và 5 loại tác nhân tội phạm như các nhóm mafia, mạng lưới tội phạm, tác nhân nước ngoài; thứ hai là khả năng phục hồi với các chỉ số như lãnh đạo chính trị, thực thi pháp luật và chống rửa tiền. Tại Đông Nam Á, khu vực có mức tính tội phạm cao thứ 5 toàn cầu, với các thị trường tội phạm nổi bật như: ma túy tổng hợp và tội phạm tài chính, trong khi Khả năng phục hồi đạt 4.44, xếp thứ 13 toàn cầu. Nhiều quốc gia như Myanmar, Lào, Campuchia và Việt Nam nằm trong nhóm có tính Tội phạm cao và khả năng phục hồi thấp, trong đó Myanmar là quốc gia có mức tính Tội phạm cao nhất thế giới và khả năng phục hồi cũng ở chỉ số thấp nhất.
TS.Louise Taylor - Giám đốc Châu Á - Thái Bình Dương của Sáng kiến Toàn cầu chống Tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia mở đầu phiên F với thông tin về chỉ số tội phạm có tổ chức năm 2025 ở Đông Nam Á
Bài tham luận thứ 2 trong phiên do TS. Ruiping Ye - Đại học Victoria Wellington trình bày về "Trao trả tội phạm bỏ trốn về Trung Quốc: Xu hướng phản ứng với các cân nhắc về nhân quyền". TS. Ruiping Ye đã lấy thực tiễn từ các vụ án nhằm cho thấy sự khác biệt trong các phát hiện liên quan đến nguy cơ bị đàn áp, tra tấn và xét xử không công bằng.
TS. Ruiping Ye - Đại học Victoria Wellington trình bày về "Trao trả tội phạm bỏ trốn về Trung Quốc"
Theo GS. Neil Boister tại bài tham luận số 3 với tiêu đề: "Luật Quốc tế chung về Dẫn độ" việc dẫn độ đang theo xu hướng đơn giản hóa sau chiến tranh như được thể hiện trong Hiệp ước Mẫu của Liên Hợp Quốc. Tuy nhiên, sự thất bại của hợp tác đa phương đang thúc đẩy các quốc gia quay trở lại chủ nghĩa đơn phương và các biện pháp không chính thức. GS. Neil Boister lấy ví dụ điển hình như việc áp lực từ Hoa Kỳ lên Mexico, sự phi chính thức này bị coi là mối đe dọa nghiêm trọng đối với tính hợp pháp dẫn đến sự xói mòn quy trình tố tụng và chủ quyền quốc gia và đang được các học giải kêu gọi bảo vệ luật pháp quốc tế và các nguyên tắc dẫn độ chung để chống lại thực trạng này.
GS. Neil Boister trình bày tham luận tại hội thảo "Luật Quốc tế chung về Dẫn độ"
Tại bài tham luận cuối cùng trong phiên F, GS. Simon Young, Khoa Luật, Trường Đại học Hong Kong đã dựa trên chính vụ án dẫn độ Ramanjit Singh, bị Ấn Độ truy nã vì liên quan đến vụ vượt ngục Nabha 2016 ở Ấn Độ, đã trải qua 6 năm tranh chấp pháp lý tại Hồng Kông. Các tòa án Hồng Kông đã quyết định diễn giải rộng hơn về các tội danh có thể dẫn độ theo Thỏa thuận Hong Kong - Ấn Độ, đồng thời bác bỏ các lập luận của Singh liên quan đến chất lượng bằng chứng và các yêu cầu bảo vệ nhân quyền, bao gồm cả đơn xin bảo vệ không bị trục xuất. Sau khi mọi thủ tục kháng cáo đều không thành công, Đặc khu trưởng đã ra lệnh giao nộp, và Singh bị dẫn độ về Ấn Độ vào tháng 8 năm 2024. Tuy nhiên tại Ấn Độ, anh ta đã bị truy tố với các tội danh nghiêm trọng như cố ý giết người và khủng bố, vốn không được liệt kê trong Lệnh Giao nộp.
GS. Simon Young, Khoa Luật, Trường Đại học Hong Kong trình bày tham luận cuối cùng về "Bảo vệ nhân quyền trọng dẫn độ: Nghiên cứu điển hình về yêu cầu của Ấn Độ đối với Hồng Kông về việc dẫn độ Ramanjit Singh"
Sau khi nghe trình bày thông qua 3 bài tham luận, các chuyên gia tại hội nghị về tội phạm xuyên quốc gia nhận định hệ thống dẫn độ hiện nay đang gặp nhiều thách thức lớn: báo cáo của các quốc gia giảm mạnh về chất lượng và số lượng, hầu hết không lưu giữ dữ liệu thống kê dẫn độ, khiến không có cơ sở dữ liệu toàn cầu đáng tin cậy. Trong gần 20 năm thực thi Công ước Liên Hợp Quốc về chống Tội phạm có tổ chức Xuyên Quốc gia, chỉ ghi nhận khoảng 120 trường hợp công khai sử dụng công ước này làm căn cứ dẫn độ. Các hiệp ước dẫn độ mới đặc biệt liên quan Trung Quốc bị đánh giá là rườm rà, ưu tiên lợi ích quốc gia và chịu ảnh hưởng nặng nề bởi địa chính trị. Tội phạm có tổ chức đang diễn ra ở quy mô công nghiệp, nhưng khung pháp lý cũ kỹ cùng căng thẳng chính trị ngày càng lớn khiến hợp tác quốc tế khó khăn hơn, làm suy yếu nỗ lực chung chống tội phạm xuyên biên giới.
Phần tiếp theo của buổi hội thảo, tại phiên G trình bày bởi bà Evelyn Medina - Nghiên cứu sinh, Trường cao học Nghiên cứu Châu Á-Thái Bình Dương, Đại học Waseda, tham luận của cô đã mang đến một góc nhìn về "Công cụ hợp tác quốc tế chống tội phạm mạng: Nghiên cứu so sánh để giải quyết nhu cầu tư pháp hình sự của Panama". Cô đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác trong trường quốc tế, khẳng định hợp tác là nền tảng thiết yếu trong việc ứng phó với tội phạm mạng xuyên quốc gia. Các quốc gia nên ưu tiên phát triển mô hình hợp tác bằng chứng kỹ thuật số như mô hình tiềm năng của Panama để thiết lập các quy chuẩn chung. Việc này được xem là chìa khóa để bảo vệ an ninh mạng trên không gian toàn cầu.
Tham luận "Công cụ hợp tác quốc tế chống tội phạm mạng: Nghiên cứu so sánh để giải quyết nhu cầu tư pháp hình sự của Panama" của PhD can. Evelyn Medina - Đại học Waseda
Tiếp nối buổi hội thảo là phần tham luận của TS. Lương Thanh Hải - Đại học Griffith, Úc về chủ đề "Đánh giá Tương trợ tư pháp trong các vấn đề tội phạm mạng giữa Việt Nam và các nước Đông Nam Á". TS. Lương Thanh Hải nhận định rằng Hiệp ước tương trợ pháp có vai trò quan trọng trong việc chống tội phạm mạng không biên giới. Bên cạnh đó, Việt Nam và ASEAN cần phải hài hòa hóa các thủ tục pháp lý liên quan đến bằng chứng kỹ thuật số. Đồng thời xây dựng năng lực, ứng dụng công nghệ mới để đảm bảo xử lý nhanh chóng và chính xác. Qua đó, đáp ứng được tốc độ phát triển nhanh chóng của các loại hình tội phạm xuyên quốc gia này.
TS. Lương Thanh Hải - Đại học Griffith, Úc trình bày về chủ đề "Đánh giá Tương trợ tư pháp trong các vấn đề tội phạm mạng giữa Việt Nam và các nước Đông Nam Á"
Tiếp nối Hội thảo, tham luận "Truy cập chứng cứ điện tử xuyên biên giới: Góc độ pháp lý và kỹ thuật kết hợp với nghiên cứu điển hình hợp tác Séc-Việt" của Tiến sĩ Luật Martin Richter và Tiến sĩ Luật Marek Dvořák đã khái quát định nghĩa chứng cứ điện tử và chỉ ra ba phương thức chủ yếu để tiếp cận dữ liệu máy tính, bao gồm thu giữ phương tiện lưu trữ, truy cập từ xa và thu thập dữ liệu từ các nhà cung cấp dịch vụ. Từ góc độ quốc tế, nhóm tác giả phân tích cơ chế yêu cầu tương trợ tư pháp theo Hiệp định tương trợ tư pháp về hình sự giữa Việt Nam-Séc và nghĩa vụ bảo đảm, chuyển giao chứng cứ điện tử, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì tính toàn vẹn dữ liệu để chứng cứ có thể sử dụng hợp pháp trong tố tụng hình sự. Tham luận cũng đề cập về yêu cầu bảo toàn tính toàn vẹn dữ liệu trong tố tụng và nguyên tắc chuỗi hành trình (chain of custody), bao gồm các biện pháp như tạo ảnh ổ đĩa, thao tác read-only,... Nhóm tác giả đã giới thiệu nghiên cứu điển hình về phá mạng liên lạc mã hóa EncroChat, chiến dịch giúp bắt giữ hơn 6.000 đối tượng trên toàn thế giới, thu giữ 100 tấn cocaine, hàng chục triệu viên ma túy và hơn 740 triệu EUR, minh họa tầm quan trọng của việc điều tra xuyên biên giới và xác định thẩm quyền dữ liệu.
Tham luận "Truy cập chứng cứ điện tử xuyên biên giới: Góc độ pháp lý và kỹ thuật kết hợp với nghiên cứu điển hình hợp tác Séc-Việt" do Tiến sĩ Luật Martin Richter trình bày
Tham luận "Công ước về tội phạm mạng: Những gợi mở đối với sự hợp tác của Việt Nam trong chống tội phạm mạng" của NCS.ThS. Nông Đức Tài - Giảng viên Học viện An ninh nhân dân đã phân tích ý nghĩa của Công ước Liên Hợp Quốc về tội phạm mạng đối với hợp tác phòng, chống tội phạm mạng của Việt Nam. Công ước mở ra cơ hội để Việt Nam củng cố khung pháp lý, nâng cao năng lực điều tra và cải thiện hợp tác xuyên biên giới. Tham luận nhấn mạnh cơ chế tương trợ tư pháp của Việt Nam, dựa trên các nguyên tắc nền tảng như ưu tiên chủ quyền, bảo vệ lợi ích quốc gia, tuân thủ pháp luật và tôn trọng quyền con người, phân tích lợi ích và hạn chế, đồng thời đề xuất giải pháp triển khai hiệu quả. Việc tăng cường cơ chế này được kỳ vọng sẽ tạo môi trường số an toàn hơn và nâng cao vai trò của Việt Nam trong nỗ lực phòng, chống tội phạm mạng toàn cầu.
ThS.NCS Nông Đức Tài - Giảng viên Học viện An ninh nhân dân trình bày tham luận về "Công ước về tội phạm mạng: Những gợi mở đối với sự hợp tác của Việt Nam trong chống tội phạm mạng"
Không khí thảo luận sôi nổi tại phiên làm việc ngày thứ hai của Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Không khí thảo luận sôi nổi tại phiên làm việc ngày thứ hai của Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Không khí thảo luận sôi nổi tại phiên làm việc ngày thứ hai của Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Không khí thảo luận sôi nổi tại phiên làm việc ngày thứ hai của Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Không khí thảo luận sôi nổi tại phiên làm việc ngày thứ hai của Hội thảo quốc tế Luật Hình sự xuyên quốc gia ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương
Tiếp nối không khí học thuật sôi nổi của hội thảo, Trường Đại học Luật TP.HCM đã tổ chức Tọa đàm "Phát triển tư duy khoa học về tội phạm trong ASEAN" vào buổi chiều cùng ngày tại phòng họp A.905, cơ sở Nguyễn Tất Thành. Buổi tọa đàm vinh dự có sự hiện diện của các đại diện Trung tâm Khoa học Tội phạm (Thái Lan) và Viện Mekong cùng các đại diện Khoa Luật Hình sự của Nhà trường.
Toàn cảnh Tọa đàm "Phát triển tư duy khoa học về tội phạm trong ASEAN" diễn ra tại Phòng họp A.905, cơ sở Nguyễn Tất Thành
Tọa đàm "Phát triển tư duy khoa học về tội phạm trong ASEAN" mang đến góc nhìn mới về tư duy khoa học về tội phạm, một cách tiếp cận coi khoa học là phương pháp tư duy nhằm phân tích, phòng ngừa và giảm thiểu tội phạm một cách thực chứng. Tội phạm không xảy ra ngẫu nhiên mà hình thành khi ba yếu tố cùng hội tụ trong thời gian và không gian, vì vậy, thay đổi môi trường, quy trình và thiết kế hệ thống thường hiệu quả hơn so với chỉ thay đổi hành vi con người. Pháp luật là công cụ quan trọng để tác động và định hướng các yếu tố của môi trường nơi tội phạm có khả năng xảy ra, đồng thời cần được kiểm chứng bằng các kết quả thực tế, dữ liệu và thử nghiệm.
Những chia sẻ của các đại diện Trung tâm Khoa học Tội phạm (Thái Lan) và Viện Mekong trong Tọa đàm
Tọa đàm cũng giới thiệu nhiều nghiên cứu và mô hình thực tiễn nhằm thu hẹp khoảng cách giữa học thuật và thực tiễn, như hệ thống quản lý hồ sơ lừa đảo trực tuyến tích hợp AI đầu tiên của Thái Lan, các phân tích về. Việc kết hợp và ứng dụng luật cùng với công nghệ, thiết kế và khoa học xã hội sẽ tạo ra những giải pháp khả thi hơn trong phòng, chống tội phạm. Bên cạnh đó, tọa đàm đưa ra lời kêu gọi tăng cường nghiên cứu về cảnh sát học, nâng cao năng lực phân tích dữ liệu cho sinh viên luật, và thúc đẩy sự phối hợp giữa giới học thuật, cơ quan thực thi pháp luật, nhà quản lý, doanh nghiệp công nghệ và các tổ chức xã hội để đổi mới cách tiếp cận đối với các thách thức tội phạm trong ASEAN.
Những chia sẻ của các đại diện Trung tâm Khoa học Tội phạm (Thái Lan) và Viện Mekong trong Tọa đàm
Những chia sẻ của các đại diện Trung tâm Khoa học Tội phạm (Thái Lan) và Viện Mekong trong Tọa đàm
Những chia sẻ của các đại diện Trung tâm Khoa học Tội phạm (Thái Lan) và Viện Mekong trong Tọa đàm
Những chia sẻ của các đại diện Trung tâm Khoa học Tội phạm (Thái Lan) và Viện Mekong trong Tọa đàm
Tọa đàm mang ý nghĩa quan trọng trong việc mở rộng tư duy và cách tiếp cận đa ngành đối với phòng, chống tội phạm trong bối cảnh khu vực ASEAN đang đối mặt với nhiều thách thức mới. Thông qua các phân tích lý luận kết hợp với những ví dụ thực tiễn, những trao đổi của các chuyên gia tại tọa đàm không chỉ cung cấp thêm góc nhìn về các xu hướng tội phạm mới, cơ hội tiếp cận kiến thức thực tiễn, mà còn rèn luyện tư duy phản biện trước các vấn đề pháp lý đặt ra trong đời sống.
Nội dung: Vũ Minh, Thanh Hảo, Minh Triết
Hình ảnh: Thanh Hoàng, Hứa Thảo, Phước Trí
Thực hiện bởi Phòng Truyền thông & QHDN